Marvel zdemitologizowany

Jeśli kiedykolwiek oglądając zeszyty ze „Spider-manem”, marzyliście, by pracować dla Stana Lee i jego „Zagrody”, to po przeczytaniu „Marvel Comics. Niezwykła historia” odetchniecie z ulgą, że nigdy nie dostąpiliście tego wątpliwego zaszczytu.

Niech nie zmyli was okładka zaprojektowana w stylu czasopisma dla młodszych nastolatków. Nagrodzona Eisnerem książka Seana Howe’a (oryginalny tytuł: „Marvel Comics. The Untold Story”) to dziennikarstwo najwyższej próby i rzecz świetnie umocowana w źródłach. Howe  przepytał kilkadziesiąt osób – nie tylko gwiazdy takie jak Kirby, Ditko czy Stan Lee, ale także mniej znaczących pracowników Domu Pomysłów i stworzył bogaty obraz komiksowej firmy, a później już – komiksowej korporacji. Obraz niechlubny, pełen, rys, brudu fałszu i braku szacunku dla człowieka.

Ogromną zaletą „Niezwykłej historii” nowojorskiego dziennikarza jest brak geekowskiego zacięcia, peanów i pochwał na temat wspaniałości tworzonych przez Marvela serii. Howe pisze bowiem historię Marvela poprzez pryzmat ludzi, redaktorów i artystów Marvela – ich problemów i osobistych tragedii, a nie przez pryzmat tworzonych przez nich postaci. Jest wnikliwy, precyzyjny i drąży do bólu. Tym samym dziennikarz odwraca panujący w Domu Pomysłów porządek, gdzie postaci w trykotach i możliwość zbijania na nich kasy są najważniejsi, a autorzy? Cóż, człowieka zawsze można zastąpić. Howe wspaniale punktuje ten przez lata panujący w Marvelu sposób myślenia.

Z jednej strony możemy powiedzieć, że to o czym opowiada Howe (brak szacunku dla artystów, łamanie praw autorskich, zbijanie kasy na naiwności i autentycznej pasji scenarzystów oraz rysowników do tworzenia historii obrazkowych) to problemy w historii amerykańskiego komiksu powszechnie znane. I nie dotyczy to tylko Marvela, ale także DC – wystarczy przypomnieć wieloletnie batalie Alana Moore’a z tą firmą. Ale mimo wszystko wszystkie brudy i słabostki Marvela zebrane i zamknięte w jednym tomie robią wrażenie, zniesmaczają i przerażają. Choć zabrakło mi większej wnikliwości i dokładniejszego opisu sprawy sądowej między Jackiem Kirby (a potem jego rodziną), a Marvelem.

Howe robi coś jeszcze cenniejszego – pokazuje z czego składają się fundamenty przemysłu komiksowego (a w szczególności Marvela), a składają się głównie z kompleksów w stosunku do filmu, literatury, a nawet świata reklamy, do którego w poszukiwania lepszych warunków pracy i zarobków uciekali rysownicy. Jednak największy kompleks dotyczy kinematografii – Howe przedstawia ze szczegółami, jak przez lata Marvel, a szczególnie Stan Lee zabiegał wszelkimi sposobami o to, by zekranizować przygody superbohaterów i wreszcie solidnie na tym zarobić, bo wydawanie samych zeszytów od końcówki lat 70-tych już nie wystarczało. Wreszcie Howe pokazuje, że ambicje twórców, by robić coraz lepsze i dojrzalsze komiksy (a było takich wielu) liczyły się najmniej. Liczyły się za to zyski z „marek” jakimi były postaci. Aż w końcu sen się spełnił – proszę bardzo. Dziś ekranizacja goni ekranizację. A złote czasy epoki Kirby’ego i Ditko? Hmm, to tylko ładna, lukrowana wizja roztaczana przez Stana Lee, który był mistrzem public relations.

okładka oryginalnego wydania

Jedyne czego brakuje w książce to małego aneksu z biogramami twórców – w polskim wydaniu rzecz niezbędna, bo zakładam, że tytuł adresowany jest nie tylko do osób, które przeżyły przygodę z Marvelem w latach 90-tych, ale także dla fanów filmów z superherosami, którzy w przypadku komiksów mogą mieć zaległości. Nazwiska powszechnie znane w Ameryce nie są przecież powszechnie znane w Polsce.

Sean Howe, Marvel Comics. Niezwykła historia, SQN, Kraków 2013, 512 s.