Golem praski i golem poznański

 

Historia o golemie jest doskonale znana każdemu, kto odwiedza Pragę. Ale nie każdy wie, że twórca golema – słynny Maharal urodził się w Poznaniu i przez lata był miejscowym rabinem. Piszę to na wypadek, gdyby ktoś pod koniec lata postanowił zwiedzić Poznań.  A i komiksów o golemie również nie brakuje.

Od kiedy założyłem Outline unikałem tematów poza komiksowych/artystycznych. Ale teraz zrobię wyjątek. Jeszcze trwają wakacje, mieszkam w Poznaniu i choć Poznań nie jest typowo turystycznym miastem, ma kilka ciekawych tajemnic i miejsc do zobaczenia. Z kolei czasem musimy zdać się tylko na własną wyobraźnię i mapę. Bo po ważnych miejsach nie pozostał żaden ślad.

Tak jest w przypadku historii słynnego rabina Judy Loewa ben Bezalela zwanego takaże Maharalem z Pragi. Tymczasem  rabin Loew przyszedł na świat ok 1520 roku w Poznaniu. Wielu poznaniaków o tym kompletnie nie wie. Maharal podróżował trochę po Europie, trafił do Pragi, stamtąd wrócił do Poznania, gdzie został rabinem Wielkopolski, a być może nawet całej Polski. Był znanym i niezwykle cenionym talmudystą. Pod koniec swojego życia znów wyjechał do Pragi, tam rzekomo stworzył golema i tam zmarł, a jego grób często odwiedzają prascy turyści.Po Maharalu w Pradzie zostały grób, stara synagoga, gdzie miał powstać golem, no i legenda

wnętrze  Starej Synagogi  w Poznaniu, stan z początku XX wieku  fot.Samuel Jaffe/fotopolska.eu

Poznań przez lata nie dbał o to, by Loewa pamiętano. W przeciwieństwie do Pragi, nie został po nim żaden ślad, nic, wokół czego można by zbudować historię czy mit. Ale możemy domyślać się, że skoro żył w Poznaniu w XVI wieku, to prawdopododbnie modlił się w nie zachowanej  Starej Synagodze w Poznaniu. Choć dziś nie istnieje, mniej więcej wiadomo, gdzie stała. Jeśli wejdziemy w ulicę Żydowską idąc od strony Starego Rynku, dojdziemy do jej końca, po lewej stronie znajdziemy szarą kamienicę, stojącą bokiem do ulicy – to dawne żydowskie Schrnonisko dla Starców i Zniedołężniałych. Stara Synagoga stała gdzieś w tym miejscu. Co robił Maharal w Poznaniu?Być może tutaj pracował nad częścią swoich ksiąg? Może właśnie tu po raz pierwszy myślał o golemie? To byłby dobry temat na komiks. Rzecz jasna na fikcję, bo nawet księgi gminy żydowskiej o rabinie niewiele mówią. Najwięcej o poznańskich losach Maharala wie chyba historyk Rafał Witkowski, autor książki „Żydzi w Poznaniu”.

dawne schronisko żydowskie, fot. Wikipedia

Kilka lat temu miasto przypomniało sobie o Loewie. Naprzeciwko Muzem Narodowego w Poznaniu stanęła rzeźb golema. Świetna rzeżba dodajmy – zrobił ją David Černý. Stoi jednak w miejscu kompletnie oderwanym od kontekstu, z dala od dawniej dzielnicy żydowskiej. Nie wiadomo, dlaczego nie znalazła się w podwórzu dawnej synagogi. W związku z tym turyście, a nawet poznaniakom trudno powiązać ze sobą rzeźbę, golema i Maharala. Choć zyskaliśmy naprwdę piękny obiekt, jego nietrafiona lokalizacja nie sprawiła, że o Maharalu w Poznaniu jest głośno.

rzeźba golema w Poznaniu, fot. Wikipedia

Golem rozpalał wyobraźnię artystów, również komiksowych. W polskich księgarniach mogliśmy znaleźć „”Mały świat golema” Joanna Sfara – magiczny świat zamieszkany przez wampiry, drzewca, golema i szemranych typków. Co ciekawe, akcja komiksu dzieje się w Wilnie i okolicach. Był też „Golem i Gwiazdy Dawida” Jamesa Sturma – rzecz o żydowskiej drużynie baseballowej, która postanowiła przebrać jednego ze swoich graczy za glinianą bestię, by robić większy show, czy nie wydany w Polsce, za to świetnie narysowany „Le Golem” Battaglii.

Swoją drogą przydałby się nam w Poznaniu golem. Do robienia porządku w sobotnie wieczory, gdy Stary Rynek zamienia się najbardziej nieprzyjazne i chamskie i miejsce w mieście, czy na poznańskim stadionie, gdzie wywiesza się głupie transparenty.