Komiksy historyczne o Gliwicach

Kilka lat temu mieliśmy prawdziwą modę na miejskie komiksy. Wszystkie miasta i miasteczka wystawiały sobie
laurki-potworki. Na ogół były tak kiepskie, że dziś nikt o nich pamięta. Całe szczęście antologia „Niczego sobie” zawiera kilka prac, które pozwolą jej uniknąć tego losu.

Zawsze podziwiałem samozadowolenie tzw. władzy lokalnej i różnych instytucji, które z prawdziwą pasją ładowały pieniądze w błoto na komiksy o swoich miastach. Przemyśl, Jarocin, Swarzędz, Zielona Góra, Białystok i nawet nie pamiętam, kto jeszcze. Były to komiksy albo kiepsko napisane, albo fatalne narysowane przez amatorów, albo wydane byle jak i byle taniej. Powyższe cechy występowały w różnych konfiguracjach. Zbierałem te potworki i nadal je zbieram, bo lubię różne kurioza. Jedyny komiks miejski, jaki do tej pory zrobiony był porządnie i z głową to „Tragedyja Płocka” Grzegorza Janusza i Jacka Frąsia.ilustracja: Dominik Szcześniak, Maciej Pałka „Garbus”

A jakie jest „Niczego sobie”? Trzeba przyznać, że wydawcom czy też autorom udało się dobrać piekielny trafny (nie mam pojęcia, czy świadomie) tytuł oddający charakter publikacji. Ten komiks, poza nieźle zaprojektowaną ( jak na standardy polskiego komiksu) okładką jest właśnie niczego sobie. Ani wybitny, ani też przeciętny, bo kilka prac wyraźnie wyciąga go w górę. Przy czym oceniając ten komiks nie stosuję dla niego taryfy ulgowej. Ujmując rzecz inaczej – gdyby poziom artystyczny każdego miejskiego  albumu wyglądał w taki sposób, wydawcy owych publikacji nie mieliby się czego wstydzić.ilustracja: Mikołaj Ratka „Człowiek z Żeliwa”

W całej antologii (złożonej z ośmiu shortów) znajdziemy trzy bardzo dobre historie: „Garbusa”, „Balladę o tym, jak zły Mansfeld swój apetyt zaspokoił” oraz „Człowieka z żeliwa”. Skąd ten wybór? Przekornie, najpierw przeczytałem komiksy, a dopiero później poprzedzające je krótkie historyczne szkice. To był dobry ruch, bo odwrotna kolejność zupełnie zepsułaby mi lekturę. W przypadku powyższej trójki komiksy opowiadają ciekawsze historie niż poprzedzające je wstępy. Pozostałe opowiadania obrazkowe w mniejszym lub większym stopniu pokazują, że autorzy nie potrafili wycisnąć z naprawdę intrygującego materiału historycznego dobrych komiksów. I tak Kajetan Wykurz i Daniel Gizicki zamiast pokazać, jak Gliwice wpadają w finansowe tarapaty po wizycie Jana III Sobieskiego o czym dowiadujemy się ze wstępu, woleli stworzyć grzeczną historię o wizycie króla, którą ratuje jeszcze odrobinę stylizacja językowa i sprytny zabieg polegający na tym, że przez całą opowieść twarzy króla nie zobaczymy. Z kolei autorzy shorta „Victoria” opowiadają o rozbojach Armii Czerwonej w 1945 w postaci surrealistycznego i trochę naiwnie „poetyckiego” shorta rodem z magazynów komiksowych z lat 90., choć materiał źródłowy zarysowany we wstępie pokazuje, że to temat na świetny dokument komiksowy. Z kolei tematy takie jak prowokacja gliwicka czy marzec 1968 nie odbiegają swoją realizacją od klasycznych,  komiksowych rocznicówekilustracja: Przemysław Surma ,,Ballada o tym, jak zły Mansfeld…”

A teraz liderzy. „Garbus” Macieja Pałki (rysunek) i Dominika Szcześniaka (scenariusz) to prosta, ale bardzo klimatyczna, średniowieczna historia o władzy i upokorzeniu, dziejąca się w czasach husyckich. Autorzy powinni zrobić z tego cały album, bo ku mojemu zaskoczeniu surowy, undergroundowy i agresywny rysunek Macieja Pałki świetnie sprawdza się do wizualizacji wieków średnich. Po wszystkich tych pięknych, wymuskanych, a czasem kiczowatych światach z komiksów fantasy i innych okołośredniowiecznych produkcji, taka estetyka to niezła odtrutka. Tutaj średniowiecznie jest brudne, ponure, obrzydliwe i mroczne. W takim stylu wyobrażam sobie komiksową adaptację „Narreturm”. Bardzo sympatyczny jest również „Człowiek z żeliwa” Mikołaja Ratki, który ze smakiem potrafi posługiwać się oszczędną kreską, rozpoznawalną na pierwszy rzut oka i nie podobną do żadnej innej. Mamy tu legendę miejską o nieszczęśliwej miłości, bez zbędnych kombinacji, za to z  subtelnie wprowadzonym kolorytem lokalnym. Na koniec największe zaskoczenie na plus –  „Ballada o tym, jak zły Mansfeld swój apetyt zaspokoił”. Przemysław Surma przypomina, jak wygląda przedwojenny komiks lub inaczej parakomiks zwany także „seryjką obrazkową”. Autor stworzył wierszowany,  zabawny tekst pod obrazkami i wspaniałe ilustracje,  przywodzące na myśli najlepsze lata polskiej ilustracji książkowej i styl Janusz Stannego. Na miejscu Surmy rzuciłbym komiks w diabły i wysłał historię o Mansfeldzie razem z CV do wszystkich dobrych wydawców książek obrazkowych dla dzieci. O ile już tego nie zrobił.

To taka mała dygresja na koniec zamiast puenty.

Niczego sobie. Komiksy o mieście Gliwice (różni autorzy), Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2012, s.116.